Wstecz Integracja zawodowa społeczności romskiej

Romowie i Romki pozostają w najtrudniejszym położeniu społeczno-ekonomicznym, znacząco odróżniającym się na tle pozostałych mniejszości narodowych i etnicznych. Znaczna część tej społeczności zagrożona jest ubóstwem. Wciąż też brakuje działań na rzecz zwalczania postaw antyromskich, co doskonale rozumie Fundacja W Stronę Dialogu, która od lat działa na rzecz tej społeczności, starając się zniwelować bariery oraz zwiększyć jej widoczność w przestrzeni publicznej.

– Sytuacja Romów i Romek na rynku pracy od lat pozostaje trudna, głównie ze względu na utrwalone stereotypy i brak wiedzy o tej społeczności. Romowie i Romki stanowią największą mniejszość etniczną w Europie, a jednocześnie należą do grup najbardziej zagrożonych wykluczeniem. Problem tkwi nie tylko po stronie kandydatów, ale także pracodawców, którzy często nie mają świadomości kulturowej i nie podejmują z nimi współpracy – mówi Ewelina Bosak, Koordynatorka współpracy partnerskiej w Fundacji W Stronę Dialogu.

Jednym z kluczowych celów działań, które podejmuje fundacja jest zwiększenie widoczności i świadomości na temat społeczności romskiej, np. poprzez organizację kampanii społecznych, takich jak ogólnopolska kampania „Poznajmy się” czy poprzez obecność w mainstreamowych mediach, jak Wysokie Obcasy, Vogue Polska, Polityka, DDTVN czy Pytanie na Śniadanie.

Fundacja zwiększa widoczność społeczności romskiej także w przestrzeni publicznej. – W 2024 roku z naszej inicjatywy 8 kwietnia, czyli w Międzynarodowym Dniu Społeczności Romskiej, podświetlono Pałac Kultury i Nauki w Warszawie w kolorach romskiej flagi. Dążymy do tego, aby społeczność romska była traktowana na równi z innymi. Działamy z naszymi partnerami, z zaprzyjaźnionymi instytucjami, które pracują w obszarze wielokulturowości i działań antydyskryminacyjnych – wyjaśnia Ewelina Bosak.

Jednym z największych wyzwań, które ma bezpośredni wpływ na sytuację Romów i Romek na rynku pracy, jest kwestia edukacji. Wiele dzieci romskich nie ma dostępu do odpowiedniego wsparcia edukacyjnego, co utrudnia im zdobycie kwalifikacji w przyszłości. Fundacja angażuje się w działania mające na celu poprawę tego stanu rzeczy. – Dr Joanna Talewicz, prezeska naszej fundacji, została powołana do przewodniczenia grupie roboczej do spraw włączenia dzieci romskich w Ministerstwie Edukacji Narodowej w ramach rządowego programu „Szkoła dla wszystkich”. Monitorujemy szkoły przy ośrodkach zbiorowego zakwaterowania i wspieramy asystę romską – mówi Ewelina Bosak.

Edukacja dzieci romskich jest dla Fundacji W Stronę Dialogu jednym z priorytetów, ponieważ stanowi klucz do lepszej przyszłości oraz integracji społecznej. W kontekście realizowanego wraz z IKEA programu, wykształcenie nie jest jednak wymagane, chyba że kandydaci aplikują na stanowisko specjalistyczne. Większość rekrutacji dotyczy jednak stanowisk samodzielnych, na których nie ma wymagań w zakresie poziomu wykształcenia. Takie podejście pozwala na włączenie w działania Fundacji szerokiego grona osób, niezależnie od ich wcześniejszego dostępu do edukacji.

Dzięki starannie opracowanym, dostosowanym do odbiorców materiałom, możliwe jest dotarcie nawet do osób niepiśmiennych, co jeszcze poszerza zasięg programu.

IKEA od lat współpracuje z organizacjami pozarządowymi, podejmując inicjatywy na rzecz wsparcia grup marginalizowanych. Po zaostrzeniu działań wojennych w Ukrainie w 2022 roku, firma zintensyfikowała swoje działania na rzecz wsparcia osób z doświadczeniem uchodźczym i migracyjnym. Program „Ścieżka do zatrudnienia: wzmacnianie kompetencji zawodowych osób ze społeczności romskiej” realizowany we współpracy z Fundacją W Stronę Dialogu jest jednym z przykładów takiego działania.
– Celem tej inicjatywy jest nie tylko aktywizacja zawodowa, ale także budowanie wzajemnego zrozumienia i zaufania między pracodawcami a społecznością romską. Korzystamy z siły naszej marki, aby zwracać uwagę na istotne kwestie społeczne. Takie działania pozwalają nam nie tylko realnie wspierać społeczności narażone na wykluczenie, ale także wzmacniać ich głos w przestrzeni publicznej, dając im większą widoczność i szansę na lepsze zrozumienie ich potrzeb – podkreśla Judyta Rozmus, Liderka Projektu Wsparcia Osób z Doświadczeniem Uchodźczym w IKEA.

Program stawia na różnorodność i włączenie kulturowe, tworząc bezpieczną przestrzeń, w której społeczność romska i pracownicy IKEA mają szansę wzajemnie się zrozumieć. – W ramach programu oferujemy zainteresowanym osobom sesje informacyjne, warsztaty aktywizacji zawodowej, warsztaty kompetencji miękkich i autoprezentacji. Udzielamy też wsparcia merytorycznego podczas samego procesu aplikacyjnego. Raz w tygodniu nasz pracownik ze społeczności romskiej jest na miejscu w fundacji i takiego wsparcia udziela. W ramach programu oferujemy też cykl szkoleń i webinaria skierowane do części biznesowej, w tym przypadku do osób pracujących w IKEA. Warto podkreślić, że ten program nie skupia się tylko na uchodźcach, ale na społeczności romskiej bez względu na pochodzenie. Biorą w nim udział zarówno uchodźcy, jak i polska społeczność romska, co spotkało się z dużą aprobatą Romów i Romek. Dostrzegamy wszystkich i wszystkich włączamy do tego programu – tłumaczy Ewelina Bosak.

Tworzenie pomostów między sektorem społecznym a biznesem bywa wyzwaniem – różnice w celach, kulturze organizacyjnej czy sposobach działania często utrudniają osiągnięcie harmonijnej współpracy. W tym przypadku było jednak inaczej. – IKEA jest bardzo dobrze przygotowana do takich inicjatyw, mówi językiem inkluzywnym, dąży do zróżnicowania wśród swoich pracowników i pracowniczek. Nasza współpraca jest bardzo udana. Widzę dużą otwartość i chęci, które wychodzą nie tylko ze strony osób zarządzających projektami, ale także od pracowników i pracowniczek – zaznacza Ewelina Bosak.

Działania firmy IKEA są częścią szeroko zakrojonej strategii dotyczącej równości, różnorodności i włączenia. – Jednym z kluczowych elementów tej strategii jest wspieranie osób różnych narodowości i pochodzenia, aby mogły rozwijać się niezależnie od swojej sytuacji życiowej. Priorytetem jest koncentrowanie się na ich kompetencjach i możliwościach na polskim rynku pracy. Początkowo nasze działania miały charakter projektowy z jasno określonym początkiem i końcem, jednak z czasem wypracowano długofalowe podejście. Przykładem jest program stażowy „Liczą się umiejętności”, którego celem jest aktywizacja zawodowa osób z doświadczeniem uchodźczym – wyjaśnia Katarzyna Kaczmarek, Liderka ds. Różnorodności, Równego Traktowania i Kultury Przynależności w IKEA. Pierwsza edycja programu, przygotowywana jeszcze przed zaostrzeniem działań wojennych w Ukrainie w 2022 roku, obejmowała jeden sklep. W drugiej edycji działania rozszerzono na pięć lokalizacji. Uczestnicy przez sześć miesięcy zdobywali praktyczne umiejętności, brali udział w intensywnym kursie języka polskiego oraz otrzymywali wsparcie psychologiczne i prawne. Z programu skorzystało już kilkadziesiąt osób, a jego długofalowy rozwój daje szansę na jeszcze szerszą skalę wsparcia w przyszłości.

Oprócz działań związanych z programem zatrudniania, IKEA zaprosiła Fundację W Stronę Dialogu do współpracy w ramach podczas Igrzysk Wolności oraz Open Eyes Economy Summit, gdzie wspólnie zorganizowali żywe biblioteki, tworząc przestrzeń do otwartego dialogu. – Zaprosiliśmy osoby, które są częścią społeczności romskiej do paneli, które organizowaliśmy. Jeden z nich, który miał miejsce podczas Igrzysk Wolności, skupiał się na doświadczeniach osób, które migrowały, lub które są uchodźcami, uchodźczyniami, żeby poznać perspektywę ich ścieżki do podjęcia zatrudnienia w Polsce. Drugi panel dotyczył języka i kampanii #ZmieniamyNarrację. Wśród panelistek znalazła się Lucyna, czyli jedna z kobiet, które były twarzą kampanii „Poznajmy się”, realizowanej przez Fundację W Stronę Dialogu – wyjaśnia Judyta Rozmus.

Zaangażowanie firm w projekty wspierające różnorodność niesie ze sobą wiele korzyści, zarówno w wymiarze społecznym, jak i biznesowym. Jednym z ważniejszych aspektów jest możliwość budowania zespołów, które dzięki swojej różnorodności narodowościowej i kulturowej wnoszą nowe spojrzenie, innowacyjne pomysły oraz świeże podejście do wyzwań. Badania jednoznacznie wskazują, że takie zespoły sprzyjają rozwojowi organizacji. – Zmieniająca się struktura społeczna w Polsce wpływa również na rynek pracy. Obecnie jest on znacznie bardziej zróżnicowany niż jeszcze pięć czy dziesięć lat temu. W związku z tym firmy, które świadomie podchodzą do tych zmian, mają szansę lepiej odpowiadać na potrzeby rynku i efektywniej wykorzystywać dostępne talenty. Osoby różnego pochodzenia, osoby z doświadczeniem uchodźczym mają bardzo wiele do zaoferowania. Jest to ogromny potencjał, który wciąż pozostaje niewykorzystany – zauważa Katarzyna Kaczmarek.

Przedstawiciele firmy IKEA dostrzegają ewolucję w podejściu biznesu, który coraz częściej odchodzi od tradycyjnego modelu CSR na rzecz bardziej zaangażowanej obecności w lokalnych społecznościach. Temat osób z doświadczeniem uchodźczym staje się coraz bardziej istotny, choć wciąż pozostaje stosunkowo nowym wyzwaniem dla rynku pracy. IKEA jest jedną z nielicznych firm, które aktywnie podejmują działania w tym obszarze, dostrzegając potencjał osób z doświadczeniem uchodźczym nie tylko jako pracowników, ale także jako konsumentów. – Narracja dotycząca osób z doświadczeniem uchodźczym i migracyjnym zmienia się bardzo powoli, ale biznes zaczyna zauważać, że migrantki i uchodźcy, przy odpowiedniej polityce integracyjnej, mogą stanowić ogromną szansę dla rynku pracy – podkreśla Judyta Rozmus.

Zapytałam moich rozmówców o jeszcze jedną fantastyczną inicjatywę – kampanię IKEA #ZmieniamyNarracje, w której powstanie istotny wkład wniosła Fundacja W Stronę Dialogu, opracowując m.in. jeden z rozdziałów Leksykonu Dobrego Języka – publikacji, która zawiera praktyczne sugestie wspierające inkluzywną komunikację. Kampania pokazuje, jak język wpływa na sposób postrzegania różnych grup społecznych. – Społeczeństwa zmieniają się, w Europie, na świecie wielu ludzi migruje, a ostatnie lata pokazały nam, że zmiany te często prowadzą do polaryzacji. Chcemy zwracać uwagę na sposób, w jaki mówi się o osobach z doświadczeniem uchodźczym w mediach i w przestrzeni publicznej. Narracje wokół niektórych grup bywają bardzo krzywdzące, wręcz dehumanizujące – tłumaczy Igor Stypa, Koordynator ds. Komunikacji w IKEA Retail.

W kampanii poświęcono również uwagę językowi, jakim mówi się o społeczności LGBTQ+, osobach z niepełnosprawnościami czy przedstawicielach różnych narodowości. Efektem tych działań było rozszerzenie wspomnianego „Leksykonu Dobrego Języka”, w którym IKEA wraz z kolejnymi sześcioma organizacjami partnerskimi zebrała przykłady wykluczających określeń i zaproponowała ich bardziej włączające odpowiedniki. – Chodzi o to, by mówić w sposób, który dostrzega drugiego człowieka – podkreśla Igor Stypa.

IKEA przeprowadziła analizę medialną obejmującą publikacje od momentu rozpoczęcia kryzysu na granicy polsko-białoruskiej do wakacji 2024 roku. Wyniki były alarmujące:

• 28% publikacji o osobach migrujących zawierało stygmatyzujące, negatywne sformułowania,
• 41% publikacji zawierało określenie „nielegalny” w stosunku do ludzi, migrantów, uchodźców,
• co trzecia publikacja dotycząca osób uchodźczych z Bliskiego Wschodu lub Afganistanu miała wydźwięk negatywny.

Działania IKEA nie ograniczyły się jednak do samej analizy. Marka rozpoczęła bieżący monitoring mediów i kontaktowała się z dziennikarzami i dziennikarkami oraz politykami i polityczkami, którzy używali, często nieświadomie, tych krzywdzących określeń.
– Nie chodziło o wytykanie błędów, tylko o edukację – tłumaczy Igor Stypa. – To nie są tylko liczby, te osoby to nasi koledzy i koleżanki z pracy, więc zależy nam na tym, żeby tworzyć dla nich bezpieczne środowisko, nie tylko w pracy, ale też poza nią – dodaje Judyta Rozmus.