Usługi bez barier, dzięki innowacjom społecznym

W książce red. Zbigniewa Malara „Oblicza innowacji w gospodarce i społeczeństwie”, w rozdziale 2. zatytułowanym „W poszukiwaniu definicji innowacji społecznych” autorstwa Jagody Mrzygłockiej-Chojnackiej czytamy: „W kwestii rozumienia innowacji społecznych nie ma pełnej zgody co do definicji tego terminu. Istnieje wiele interpretacji, w których dużą rolę odgrywają zarówno niuanse językowe, jak i różne tradycje społeczne, gospodarcze i kulturowe”. Z kolei w opublikowanym przez Komisję Europejską „Przewodniku po innowacjach społecznych” określa się je jako działania, które charakteryzują się innowacyjnością społeczną zarówno, w ich celach, jak i w środkach, European Commission, 2013, s. 5; i definiuje jako „rozwój i wdrażanie nowych pomysłów (produktów, usług i modeli) w celu spełnienia potrzeb społecznych i tworzenia nowych relacji społecznych i współpracy”, European Commission, 2013, s. 6.

Innowacje społeczne mają zatem stanowić odpowiedź na naglące potrzeby społeczne, a podstawowym celem ich wprowadzania jest poprawa jakości życia. Niezależnie od tego, jaką definicję przyjmiemy, chodzi o to, aby stworzyć coś, w jakimś stopniu nowego, co poprawi komfort życia. Osobiście mam bardzo dużo pomysłów, a wiele z nich nosi znamiona innowacji społecznych. To charakterystyczne dla wielu osób z ADHD, ale do tego wrócę później.

Niestandardowe podejście

Fundacja Kulawa Warszawa, której jestem założycielką i prezeską, często realizuje projekty niewpisujące się w założenia większości grantów, ponieważ podchodzimy niestandardowo do tematu działania na rzecz osób z niepełnosprawnościami i dostępności. Z jednej strony brzmi to świetnie, z drugiej jest zmorą przy poszukiwaniu źródeł finansowania, aby zrealizować wszystkie genialne pomysły.

Na ratunek przybywają programy i granty na… innowacje społeczne! Kiedy tylko pojawiła się informacja o możliwości otrzymania finansowania na realizację innowacji społecznej, a zajmowaliśmy się wtedy działaniami związanymi z dostępem do usług ginekologicznych dla kobiet z niepełnosprawnościami, od razu zaczął kiełkować pomysł, żeby zrobić coś w tym zakresie. Cudowne w innowacjach społecznych jest bowiem to, że rozwiązanie nie musi być czymś  wielkim. Może być banalnie proste, ale ułatwi życie grupie osób. Dostępna Ginekologia jest właśnie taka.

Pierwsza w Polsce

Dostępna Ginekologia to pierwsza w Polsce strona internetowa z wyszukiwarką gabinetów ginekologicznych dostępnych dla kobiet z niepełnosprawnościami. Kryteria wyszukiwania obejmują dziesięć podstawowych dostosowań gabinetu ginekologicznego. Można wybrać te, których potrzebuje osoba z konkretną niepełnosprawnością. Osoba Głucha potrzebuje, np. tłumacza polskiego języka migowego (PJM), pętli indukcyjnej, możliwości zapisania się przez Internet, e-mail lub SMS, a także przeszkolonego personelu.

Po wybraniu kryteriów wyświetlają się gabinety, które je spełniają. Stronę aktualizuje, dodając kolejne gabinety, nasza fundacja, a także osoby zarejestrowane, ponieważ nie ma ogólnodostępnej bazy gabinetów ginekologicznych w Polsce. Kolejny gabinet może dodać każda osoba, niezależnie od tego, czy będzie to personel placówki medycznej, pacjentka czy ktoś jej bliski. Nawet  ktoś niezwiązany z nikim, ale potrafiący odpowiedzieć na około 40 pytań dotyczących konkretnego gabinetu, może to zrobić.

Dostępna Ginekologia to także źródło wiedzy i zakładki edukacyjne. Ważne informacje znajdzie dla siebie osoba z personelu medycznego, która zastanawia się, jak powinna wyglądać wizyta pacjentki na wózku, niewidomej lub z inną niepełnosprawnością, aby czuła się ona komfortowo; a także osoba z działu administracji myśląca o tym, jak dostosować gabinet ginekologiczny, aby spełniał wymogi. Kobieta z niepełnosprawnością dowie się, jak wygląda zazwyczaj wizyta w gabinecie, czego nie robić przed badaniem i na co zwracać uwagę w kwestii  zdrowia ginekologicznego. Na stronie są też artykuły i filmy do wykorzystania, wszystko z tłumaczeniem na PJM  i z audiodeskrypcją w przypadku nagrań wideo.

Co jest wyjątkowego w stronie? Przede wszystkim jest ona źródłem informacji o dostępności gabinetów ginekologicznych i możliwości skorzystania z dostosowań zależnie od potrzeb. To innowacja społeczna! Dzięki niej kobiety z niepełnosprawnością słuchu nie muszą liczyć na to, że może uda się im porozumieć z personelem, ale wybierają gabinet z możliwością skorzystania z tłumacza PJM lub z pętlą indukcyjną. Kobiety z niepełnosprawnością wzroku nie zastanawiają się, czy może ktoś przeczyta zalecenia zapisane na kartce lub wyniki badań, bo mogą wybrać gabinet, który zapewnia wyniki w formie dostępnej dla programu odczytu ekranu. Zaś kobieta z niepełnosprawnością ruchu nie musi liczyć na to, że jakoś sobie poradzą. Może wybrać gabinet z obniżanym fotelem ginekologicznym, dostosowaną toaletą i podnośnikiem, jeżeli go potrzebuje.

Ciekawostka! Kiedy prowadziłyśmy rozmowy na temat dostępności usług ginekologicznych dla kobiet z niepełnosprawnościami w innych krajach, od wielu mieszkanek państw europejskich dowiedziałyśmy się, że chciałyby mieć takie rozwiązanie u siebie. Oznacza to, że proste i jednocześnie innowacyjne rozwiązanie mogłoby pomóc też w innych regionach świata.

Co jest świetne w innowacjach społecznych? Możesz przetestować  pomysł  przed wdrożeniem!  Czasem zdarza się, że  nie spełnia on założeń, ale to nie tragedia, tylko inny rezultat niż zakładano.

Wracam do mojego ADHD. Osoby takie lubią działać natychmiast, analiza i testowanie przed wdrożeniem pomysłu nie jest lubianą częścią działania. Ja w każdym razie tak mam. Jednak innowacje społeczne tego wymagają i specjalnie nie napisałam „niestety”, mimo że tak pomyślałam. W innowacjach społecznych bardzo ważnymi elementami są testowanie, sprawdzanie, próbowanie i poprawianie, aby końcowy produkt faktycznie pomagał odbiorcom lub odbiorczyniom.

Innowacja Dostępna Ginekologia krok po kroku

1. Ogłoszenie rekrutacji do grupy ekspertek zajmujących się sprawami kobiet z niepełnosprawnościami. Kto, jak nie kobiety z niepełnosprawnościami wiedzą, czego potrzebują u ginekologa!
2. Na spotkaniach online i w wywiadach indywidualnych rozmowy o tym, z jakich dostosowań korzysta każda z ekspertek, czego jej brakuje, co jest niezbędnym minimum, a co czymś ekstra.
3. Wybór dziesięciu najczęściej spotykanych odpowiedzi. To obecnie podstawowe wytyczne na stronie. Lista kontrolna obejmuje 40 pytań.
4. Tworzenie strony, stałe konsultacje z ekspertkami ważnych elementów np. piktogramów.
5. Powstanie pierwszej wersji strony www.dostepnaginekologia.pl.
6. Testowanie strony przez ekspertki i inne kobiety z niepełnosprawnościami. Ocena strony w dłuższej ankiecie z wieloma pytaniami dotyczącymi funkcjonalności, kwestii wizualnej i dostępności strony.
7. Przetestowanie wizji w praktyce, podczas wprowadzania zmian na stronie, zgodnie z wytycznymi i sugestiami.
8. Sprawdzenie listy kontrolnej w placówkach medycznych prywatnych i publicznych. To one były pierwsze, które znalazły się na
9. Wysłanie „tajemniczych pacjentek”, czyli kobiet z niepełnosprawnościami, aby zobaczyły, jak w praktyce wygląda dostępność gabinetów.
10. Poprawienie strony po zebraniu wszystkich danych.
11. Powstanie produktu finalnego, który jeszcze raz oceniły kobiety z niepełnosprawnościami. ze stwierdzeniem, że strona ułatwia wybranie odpowiedniego gabinetu zgodnie z potrzebami, zgodziło się 96% ankietowanych.

Podobne rozwiązanie – Stomatologia Bez Barier

Ta innowacja odpowiada na realne potrzeby osób z niepełnosprawnością intelektualną i w spektrum autyzmu, ponieważ przygotowuje do wizyty stomatologicznej. W jej ramach powstał model przeprowadzenia sesji adaptacyjnej w warunkach szkolnych.

Dzięki zastosowaniu prostego rozwiązania, jakim jest stworzenie mobilnego stanowiska, które ma przypominać gabinet dentystyczny wyposażony w fotel, lampę, sprzęty dentystyczne i środki ochrony osobistej, młode osoby mające trudności w odnalezieniu się w nowych sytuacjach, oswajają się z nim.

Przygotowanie się do wizyty dentystycznej będzie też łatwiejsze, dzięki udostępnianym przez innowatorki scenariuszom sesji adaptacyjnej uwzględniającym stopień niepełnosprawności intelektualnej, a także dzięki  liście czynności do przeprowadzenia podczas adaptacji do badania. Takie rozwiązanie może też objąć małe dzieci, aby oswoić je z wizytą w gabinecie stomatologicznym.

„Teatr przy stole” – innowacja społeczna dla seniorek i seniorów

Rozwiązanie jest „przewodnikiem dla instytucji i modelem współpracy między instytucjami a prowadzącymi gry, Mistrzami i Mistrzyniami Gier. W przyszłości pozwoli  instytucjom w prosty i szybki sposób samodzielnie wprowadzić takie spotkania do oferty placówek”.

Innowacja obejmuje dwa elementy:

1. Podręcznik i materiały edukacyjne, w tym krótkie filmy, wprowadzające w temat gier fabularnych, zawierające przykładowe scenariusze gry, wskazówki do tworzenia własnych scenariuszy, również dotyczące pełnienia roli mistrza gry, a także uwzględniające specjalne potrzeby grupy wiekowej 60+;
2. Model współpracy między potencjalnymi wolontariuszami/mistrzami gry a organizacjami/firmami, razem z opracowaniem najlepszych praktyk dotyczących wspólnego działania.”

Każde z przytoczonych rozwiązań jest proste i jednocześnie innowacyjne. Przede wszystkim jego zastosowanie może mieć realny wpływ na poprawę jakości życia odbiorców i odbiorczyń. Jestem przekonana, że osoby, które zastanawiają się nad realizacją pomysłu w formie innowacji społecznych po prostu powinny spróbować i przekonają się, jak świetne jest to rozwiązanie. Ważne, że każde  zwiększa dostępność, która przecież dotyczy nas wszystkich. Być może w przyszłości Ty lub ktoś z Twojego otoczenia skorzysta z któregoś z rozwiązań.